Τετάρτη 1 Σεπτεμβρίου 2010

Elia Kazan: Το ήθος του δημιουργού ή η αξία του έργου του; !!!


Όταν ανοίξεις συζήτηση σε σινεφίλ κύκλους για τον Ελία Καζάν θα εισπράξεις τα ίδια σχόλια: μια κατ' αρχήν ταύτιση των απόψεων για το τεράστιο και πρωτοποριακό για την εποχή του έργο που άφησε, και μια μεγάλη διχογνωμία αν πρέπει να του συγχωρεθεί εκείνη η μεγάλη παλιανθρωπιά που έκανε το 1952.
Αλλά ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή:
Ο Ελία Καζάν κατά κόσμον Ηλίας Καζαντζόγλου, ένας δικός μας άνθρωπος δηλαδή, που γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καπαδοκίας το 1909 και πέθανε στη Νέα Υόρκη το 2003, αν μη τι άλλο, υπήρξε ένας άνθρωπος φαινόμενο. Μετανάστευσε νέος στην Αμερική και μέσα
από τεράστιες δυσκολίες και οικονομικά προβλήματα (στην αρχή έκανε τον λαντζέρη σε ελληνικά εστιατόρια) κατόρθωσε σχετικά σύντομα να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους κινηματογραφικούς δημιουργούς
του παγκόσμιου κινηματογράφου, όπου εκτός από το τεράστιο έργο του που μας άφησε είναι αυτός που με την περιβόητη και αντισυμβατική δραματική σχολή του: Actor’s Studio καθιέρωσε μια πλειάδα ηθοποιών μεταξύ των οποίων οι: Μάρλον Μπράντο, Νάταλι Γουντ, Λη Ρέμιγκ, Μοντγκόμερυ Κλιφτ, Τζαίημς Ντην, Γουώρεν Μπήτυ, Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ, Κάρλ Μάλντεν, Ροντ Στάϊγκερ και πολλοί άλλοι. Με τα καλλιτεχνικά ασχολήθηκε από το 1932, στην αρχή ως ηθοποιός του θεάτρου στο περιβόητο Group Theatre και μετέπειτα ως σκηνοθέτης του. Στην κινηματογραφική σκηνοθεσία μεταπήδησε το 1945 με την ταινία: Ένα Δέντρο Μεγαλώνει στο Μπρούκλιν (A Tree Grows in Brooklyn) από το ομώνυμο μυθιστόρημα της Μπέττυ Σμιθ. Κάτι που έκανε και με άλλα βιβλία της Αμερικάνικης λογοτεχνίας αργότερα καθώς και με σπουδαία θεατρικά έργα. Άφησε επίσης και σημαντικό συγγραφικό έργο. Τα βιβλία του: Ο Ανατολίτης, και ο Συμβιβασμός που τα έχω διαβάσει τα θεωρώ πολύ αξιόλογα.
Και όμως: ο άνθρωπος αυτός με το τεράστιο έργο του που όλες οι ταινίες του έχουν να κάνουν με υπαρξιακό και κοινωνικό προβληματισμό –θυμάμαι στις αρχές του ’60 που είχε φέρει στο χωριό ο πλανόδιος κινηματογράφος την ταινία «Βίβα Ζαπάτα», μια επαναστατική ταινία με θέμα την εξέγερση των αγροτών του Μεξικού, είχε γίνει χαμός και ο απόηχος της άργησε πολύ να καταλαγιάσει και το «Λάσπη στ’ αστέρια» που βάζει σημερινά οικολογικά ζητήματα περιβάλλοντος- διέπραξε μία μεγάλη απρέπεια. Πήγε το 1952 τη χρονιά που γύριζε το Βίβα Ζαπάτα, το παραδέχτηκε αργότερα και ο ίδιος δημόσια ζητώντας συγγνώμη, στην πανίσχυρη τότε Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων του FBI και κατέδωσε κάποιους συναδέλφους του ως κομμουνιστές, ένας εκ των οποίων ήταν ο Ζυλ Ντασσέν, που υπέστησαν διώξεις και πολλές διακρίσεις εις βάρος τους. Μια ενέργεια που για πολλά χρόνια δίχασε και διχάζει ακόμα: καλλιτέχνες κριτικούς και κοινό. Και εδώ είναι που μπαίνει το δίλημμα που έβαλα στον τίτλο της ανάρτησης: Προτάσσουμε την ηθική ακεραιότητα του δημιουργού ή αυτό το ίδιο το έργο του; Αυτό βέβαια ισχύει για όλες τις μορφές της τέχνης και θα παραμένει πάντα ένα αναπάντητο ερώτημα.
Το 1999 που σε μεγάλη ηλικία και υποβασταζόμενος από τον Μάρτιν Σκορτσέζε ανέβηκε να παραλάβει το Τιμητικό Βραβείο Όσκαρ που του απένειμαν για το σύνολο του έργου του: κάποιοι από κάτω στην αίθουσα τον χειροκρότησαν θερμά, κάποιοι χλιαρά και κάποιοι δεν τον χειροκρότησαν καθόλου.
Εγώ προσωπικά –κάθε άλλο από αντικειμενικός κριτής αφού μου αρέσει μέχρι μανίας η τέχνη του Καζάν- κλείνω προς τη δεύτερη άποψη: ότι το ίδιο το έργο είναι αυτό που μας μένει και αυτό πρέπει να βλέπουμε. Κάτι άλλωστε που πιστεύω και για τον Κνουτ Χάμσουν τον μεγάλο αυτόν Δανό συγγραφέα, τον άνθρωπο που με το έργο του «Η Πείνα» έγραψε κατ’ εμέ τον ύμνο του Ανθρωπισμού, τον ίδιο αυτόν άνθρωπο που αργότερα ασπάστηκε τον Εθνικοσοσιαλισμό του Χίτλερ!



H Φιλμογραφία του Καζάν:





1945: Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλυν/Χαμένα νιάτα (A tree grows in Brooklyn)
 


1947: Η θάλασσα από γρασίδι (The Sea of Grass)


 


1947:Το μεγάλο κατηγορώ (Boomerang!)





1947:Συμφωνία κυρίων (Gentleman's aggrement)






1949: Πίνκι, η μιγάς (Pinky)





1950:Πανικός στους δρόμους (Panic in the streets)



 

1951:Λεωφορείο ο πόθος (A streetcar named desire)

 


1952:Βίβα Ζαπάτα (Viva Zapata!)

 


1953:Δραπέτες του τρόμου (Man on a tightrope)







1954:Το λιμάνι της αγωνίας (On the waterfront)




1955:Ανατολικά της Εδέμ (East of Eden)

 


1956:Η φωνή του πόθου (Baby Doll)

 


1957:Μια μορφή μέσα στο πλήθος (A face in the crowd)






1960:Λάσπη στ' αστέρια (Wild river)





1961:Πυρετός στο αίμα (Splendor in the grass)

 


1963:America, America


 


1969:Ο συμβιβασμός (The arrangement)




1972:Οι επισκέπτες (The visitors)

 




1976:Ο τελευταίος μεγιστάνας (The last tycoon)

15 σχόλια:

Ελένη Μπέη είπε...

Μεγάλος σκηνοθέτης που άφησε πλούσιο και αξιόλογο έργο πίσω του.

Κι εγώ είχα φοβερά ενοχληθεί από το ατόπημά του και παραμένω ενοχλημένη. Όμως αναγνωρίζω το έργο και την προσφορά του ως σκηνοθέτη.

Ωστόσο με αγγίζουν περισσότερο εκείνοι που η ποιότητα του έργου τους βρίσκεται σε αντιστοιχία με την ποιότητα της προσωπικότητάς τους.

Ωραία δουλειά, Ναβαρίνε.

Fingolfin είπε...

Καλημέρα. Συγχαρητήρια για το πάρα πολύ καλό αφιέρωμα σε ένα πρωτοπόρο του κινηματογράφου. Σαφώς δεν τίθεται θέμα για το έργο του και θα συμφωνήσω μαζί σου στο ότι, τελικά αυτό είναι που μένει να δούμε και να κρίνουμε.

navarino-s είπε...

@Nερένια μου γειά σου!
Το βάζεις πολύ σωστά για την "αντιστοιχία" είναι το ευκταίο αλλά πολλές φορές ακατόρθωτο!
Σ' ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια!

navarino-s είπε...

@Fingolfin
Σ' ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια και καλώς βρεθήκαμε!

Mike είπε...

navarino-s μπραβο σας για το εξαιρετο αυτο αφιερωμα σε εναν σπουδαιο σκηνοθετη. Κι εγω προσπαθω να ξεχωριζω το εργο ενος δημιουργου απ' τον χαρακτηρα του, αλλα τελικα καταληγω στο οτι για να σκιαγραφησουμε μια καλλιτεχνικη προσωπικοτητα πρεπει να την κρινουμε σφαιρικα.

Ετσι λοιπον για τον Elias Kazan συνοψιζοντας με δυο λογια τη σταδιοδρομια του, νομιζω οτι μπορουμε να πουμε το εξης:
Ναι, δυστυχως υπηρξε προδοτης αλλα ηταν αναμφισβητητα κι ενας πολυ μεγαλος σκηνοθετης.

"A streetcar named desire", "On the Waterfront", "East of Eden", "Baby Doll", "A Face in the Crowd", "The Arrangement" και φυσικα το επικο "America America" οι σπουδαιοτερες στιγμες ενος αγαπημενου σκηνοθετη!

navarino-s είπε...

@Mike
Σ' ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο σου και την ενδιαφέρουσα τοποθέτηση που κάνεις.
Και το Wild River, εάν δεν το έχεις δει, είναι καταπληκτική ταινία και έχει να κάνει με μια γριούλα που θέλουν να της πάρουν το σπιτάκι της στο ποτάμι για να κάνουνε έργα.

academy είπε...

Τι να πείς για τον Καζάν?Πολλές φορές και εγώ έχω βρεθεί στο ίδιο δίλημα αλλά όταν βλέπω το America America και το A Streetcar named desire λυγίζω...!!Μεγάλος δημιουργός!!Ωραία ανάρτηση Μπράβο!!

navarino-s είπε...

@academy
Να είσαι καλά θα τα λέμε!

Chris Karpis είπε...

Δύσκολα μας βάζεις φίλε navarino-s !
Κι εγώ μάλλον θα συμφωνήσω με την πλειοψηφία των σχολιαστών, οτι πρέπει δηλαδή να αξιολογούμε πρωτίστως το έργο ενός δημιουργού, και μετά την προσωπικότητά του, αλλά καταλαβαίνω απόλυτα και αυτό που λέει η Νερένια.

Είναι όπως με την περίπτωση του Polanski. Πολύ μεγάλος σκηνοθέτης, αλλά...το κοριτσάκι το βίασε. Έτσι και με τον Kazan. Πολύ μεγάλος σκηνοθέτης, αλλά...ρουφιάνος (ένα απο τα πιο σιχαμερά είδη ανθρώπου)

navarino-s είπε...

@curius_ape009
Δεν θα διαφωνήσω και έτσι μάλιστα όπως το βάζεις με τις σωστές λέξεις των πράξεων, αλλά είναι και εκείνο το ρημάδι Το Λιμάνι Της Αγωνίας και το Chinatown ...βλέπεις!

Philip Winter είπε...

Πολυ ωραιο αφιερωμα!Χιλια μπραβο για τον κοπο σου!!
Οντως, σπουδαιος δημιουργος που μου αρεσει αρκετα.
Ολες οι ταινιες του που εχω δει (με σειρα προτιμησης):
1.On the Waterfront 5/5
2.America, America 4.5/5
3.A Face in the Crowd 4/5
4.A Streetcar Named Desire 4/5
5.East of Eden 3.5/5
6.Panic in the Streets 3.5/5
7.Baby Doll 3/5

Θελω πολυ να δω και το "Boomerang!".

navarino-s είπε...

@Monsieur Hulot
Καλώς ήρθες!
Είσαι "διαβασμένος" από ό,τι βλέπω και θα τα λέμε συχνά!
Εγκρίνω την κατάταξη σου, απλά θα πρόσθετα ανάμεσα στο 5 με 6 το Wild River και ανάμεσα στο 6 με 7 το Τhe Arragment.
Το Boomerang δεν το έχω δει ούτε και εγώ.

Philip Winter είπε...

Kαλως σας βρηκα!!
Φυσικα, θα τα λεμε συχνα!
Τα Wild River και Τhe Arragment δεν τα εχω δει.

argiris-cinefil είπε...

Καταρχάς συγχαρητήρια για το μπλογκ σας.

Χαίρομαι που το πρώτο σχόλιο που κάνω να είναι για έναν από τους αγαπημένους μου σκηνοθέτες. Πολύ ωραίο το αφιέρωμά σου όπως επίσης μου αρέσει και το δίλλημα που θέτεις. Η δικιά μου γνώμη είναι πως πρέπει να ξεχωρίζουμε το σκηνοθετικό έργο αλλά και την καλλιτεχνική αξία ενός δημιουργού από την προσωπικότητά του. Σίγουρα σε κανέναν δεν άρεσε αυτό το απεχθές πράγμα που έκανε, ωστόσο όταν φτάνει η ώρα να αξιολογήσεις το έργο που έχει αφήσει πίσω του, πιστεύω ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την τεράστια καλλιτεχνική του αξία, όχι μόνο για τις ταινίες που έκανε αλλά και για την δημιουργία του περίφημου Actor’s Studio που επηρέασε δραστικά τα κινηματογραφικά τεκταινόμενα. Λατρεύω τις ταινίες του γιατί είναι δυνατές τόσο σε συναίσθημα, όσο και σε θέματα, με τα οποία έθιγε πολύ σημαντικά ζητήματα, με έντονο και καυστικό τρόπο.
Για μένα η κορυφαία του δημιουργία είναι το αξεπέραστο “On the Waterfront”.

navarino-s είπε...

@Argiris-cinefil
Φίλε Αργύρη καλώς όρισες!
Τα καλά σου λόγια με τιμούν γιατί από ότι κατάλαβα προέρχονται από έναν πολύ καταρτισμένο και αρκετά ευαίσθητο φίλο της 7ης τέχνης (το τελευταίο άλλωστε νομίζω ότι είναι η βάση της σινεφίλ ιδιότητας).
Σίγουρα το έργο είναι αυτό που μένει και μάλιστα το συγκεκριμένο με τις πολύ δυνατές του ταινίες, όπως σωστά παρατηρείς, βγήκε σε μια χρονική συγκυρία ψυχροπολεμική και πολύ δύσκολη και για εμάς τους μεγαλύτερους υπήρξε ένα μεγάλο ερέθισμα κοινωνικού και υπαρξιακού προβληματισμού.
Σε ευχαριστώ πολύ να είσαι καλά θα τα λέμε!